Waarom de economische waarde van vrijwilligerswerk waardevoller is dan je denkt

Vrijwilligerswerk is onbetaalbaar. Aan wie in de vrijwilligerssector actief is, hoef je de waarde van vrijwillige inzet niet uit te leggen. Deze waarde wordt in jaarverslagen en op social media geïllustreerd met mooie verhalen over verbinding en zingeving, en raakt bij de meesten van ons vaak een gevoelige snaar. Hoewel deze verhalen inspirerend zijn, is de waarde van de beschreven vrijwillige inzet in deze verslagen vaak moeilijk te kwantificeren. Dat (vrijwilligers-)werk goed is staat buiten kijf, maar er is weinig zicht op de hoeveelheid impact, op zowel individueel als maatschappelijk niveau. En dat terwijl dit laatste juist cruciaal is voor beleidmakers en financiers. Daarbovenop is kwantificatie essentieel om vrijwilligerswerk de waardering te geven die het verdient. In dit artikel geef ik je daarom graag handvaten en praktische tools om hiermee direct aan de slag te gaan. Veel leesplezier gewenst!

Erkenning en waardering

Laten we meteen het allerbelangrijkste voorop stellen: vrijwilligerswerk mag niet los gezien worden van financiën. Dat er noodzaak is om vrijwilligerswerk tastbaar te maken, blijkt uit onderzoek van Auke Witkamp en Gregor Walz (2022). Zij tonen aan dat het belang van vrijwilligerswerk onder de gehele bevolking duidelijk is. Vrijwel iedere respondent noemde vrijwilligerswerk ‘het cement van de samenleving’. Echter gaven gemeenteambtenaren die verantwoordelijk waren voor vrijwilligerswerk aan te worstelen met de vraag hoe de waarde van vrijwilligerswerk aangetoond moet worden. De gemeente is namelijk óók een economisch instituut (zelfs wanneer we dit liever anders zouden zien), en het is de taak van de ambtenaren om de uitgaven te verantwoorden.

De economische waarde van vrijwilligerswerk is een tastbare indicator is voor de erkenning en waardering van de inzet van vrijwilligers. Dit komt doordat iedereen de waarde van geld kent. Door de economische waarde van vrijwillige inzet te benoemen toon je aan dat vrijwilligerswerk meer is dan een goed gevoel, of altruïsme. Je plaatst vrijwillige inzet in de wereldeconomie, net als alle andere sectoren, bedrijven en industrieën. Zo is vrijwillige inzet niet langer alleen een stille kracht, maar krijgt het de erkenning als tastbare, economische speler van formaat, waardoor je écht niet meer om vrijwillige inzet heen kan als aanjager van de economie en samenleving. Dit zorgt ervoor dat zowel vrijwilligers als organisaties en de volledige sector de waardering krijgt die het verdient, doordat ook búíten de vrijwilligerssector de waarde van vrijwillige inzet beter kan worden begrepen. Kortom, door de economische waarde van vrijwilligerswerk óók te noemen, maak je vrijwilligerswerk begrijpelijker en sector-overstijgend.

Subsidies en beleid

De realiteit is dat we (en dus ook ambtenaren) vaak een behoorlijke hoeveelheid data tot onze beschikking hebben, maar dat dezelfde data vaak te vaag zijn om de waarde van vrijwilligerswerk begrijpelijk uit te drukken. Moderne data richt zich op doelgroepen, typen activiteiten, uren en matches. Hoewel deze data uitstekend bruikbaar is voor interne besluitvorming, kun je het niet vergelijken met data uit andere sectoren die wél rapporteren op economische waarde. Daardoor positioneer je de vrijwilligerssector in een lastige positie.

De economische waarde van vrijwilligerswerk is onder andere zeer belangrijk voor beleidsbepalers, omdat ze hiermee een return on investment (ROI) calculatie kunnen maken. Zij geven jouw organisatie een subsidie (investering), en jullie leveren maatschappelijke waarde, die jullie uitdrukken in euro’s. Dit kunnen ze vergelijken met andere sectoren en zo kunnen ze bepalen hoeveel de investering ze oplevert. Als beleidsbepalers de waarde van vrijwillige inzet begrijpen, kun je beter worden ondersteund op het gebied van subsidies, en kan dit ook leiden tot een strategischer beleid ten aanzien van vrijwilligerswerk. Dát is wat de vrijwilligerssector nodig heeft om bestaanszekerheid en toekomstbestendigheid te creëren.

De economische waarde van vrijwilligerswerk berekenen

Nu duidelijk is waarom we vrijwilligerswerk moeten omzetten in economische waarde, leg ik graag uit hoe dit gedaan kan worden. Er zijn een verschillende manieren om de waarde van vrijwilligerswerk te berekenen:

• De vervangingswaarde: wat het zou kosten als je al het vrijwilligerswerk door professionals zou moeten laten doen
• De investeringswaarde: wat de vrijwilliger misloopt omdat hij niet betaald wordt voor zijn inzet.
• De marktwaarde: wat vrijwilligers zouden verdienen als ze hun werk op commerciële basis hadden verricht

Aangezien we niet van iedere vrijwilliger persoonlijke data hebben over wat hij/zij/hen doet, kunnen we het beste de vervangingswaarde gebruiken, aangezien deze uitgaat van ofwel het minimumloon ofwel het gemiddelde loon voor een sector of beroepsgroep (Movisie, 2017; Meijs & Van Overbeeke, 2017).

Als we de vervangingswaarde van vrijwillige inzet gebruiken, kunnen we de waarde van vrijwillige inzet goed berekenen. Volgens het CBS zijn er meer dan 6 miljoen vrijwilligers die gemiddeld 4.1 uur vrijwilligerswerk doen per week. Met een minimumloon van €12,12 kom je uit op een vervangingswaarde van vrijwillige inzet van €15,5 miljard, een op basis van het modale salaris al op €24,35 miljard (Meijs, 2022). Dat is zo’n 2% van het BBP, groter dan de maakindustrie! <br><br>Natuurlijk vang je hiermee lang niet alle waarde van vrijwillige inzet, maar zou ik dit liever een minimale economische waarde noemen. Want laten we niet vergeten dat vrijwillige inzet zo veel meer is dan onbetaald werk. Het ligt zoveel dieper dan dat. De ervaring van de vrijwilliger staat centraal, en dat draait om trots, compassie, positiviteit, netwerk, en liefde. Allemaal onbetaalbare aspecten van vrijwillige inzet.

Vrijwillige inzet heeft daarnaast ook nog een grote doorwerking in persoonlijke of maatschappelijke waarde. We weten dat vrijwilligerswerk goed is voor je fysieke en mentale gezondheid, en dat je ontzettend veel nieuwe vaardigheden aanleert die je weer kunt gebruiken in je betaalde werk. Deze voordelen kunnen ook weer vertaald worden in kostenbesparingen in de zorg, wonen, of het onderwijs. Kortom, de échte economische en persoonlijke waarde ligt nog vele malen hoger.

Ik vraag je daarom niet om te stoppen met de rapportage zoals je het nu doet, maar simpelweg om de economische waarde van vrijwillige inzet meer waardering te geven en het wél mee te nemen in je rapportages. Het maakt vrijwillige inzet tastbaarder en begrijpelijker buiten de sector, waardoor je meer begrip, waardering en erkenning krijgt en je het jezelf gemakkelijker maakt om je te positioneren voor subsidiëring en beleidsbepaling. Zo brengen we de wereld van vrijwilligerswerk naar een hoger niveau en krijgt het de waardering die het verdient!

Aangezien het berekenen van de economische waarde vaak veel werk kan zijn, hebben we een gratis tool ontwikkeld die je hierbij helpt. Deze werkt als volgt:

1. Kies of je wil rapporteren op het aantal matches of het aantal vrijwilligersuren
2. Kies of je wil rapporteren op het totale aantal uren/matches of dat je deze wil categoriseren in doelgroepen
3. Vul in hoeveel het kost om je vrijwilligersbeleid te faciliteren. Denk hierbij aan personeelskosten, subsidies, en eigenlijk alles wat de vrijwilligersorganisatie draaiende houdt.

Uiteindelijk rollen er vier cijfers uit:

• Je investering. Dit heb je ingevuld in vraag 3.
• Je bruto social return. Dit is de economische waarde die jouw organisatie oplevert met vrijwillige inzet.
• Je netto social return. Dit is de ‘netto’ economische waarde die jouw organisatie oplevert met vrijwillige inzet. Oftewel, de investering afgetrokken van de bruto social return.
• Je SROI (Social Return on Investment). Dit geeft aan hoeveel waarde jouw organisatie genereert met vrijwillige inzet per geïnvesteerde euro.

We zijn benieuwd naar je resultaten! Laat je het ons weten? :-)

Bronnen:

• Meijs, L. & Van Overbeeke, P. (2017). Vrijwilligers maken waarde.https://www.sportknowhowxl.nl/nieuws-en-achtergronden/open-podium/item/111468/
  Movisie. (2017). De waarde van vrijwillige inzet. https://www.movisie.nl/artikel/waarde-vrijwillige-inzet
• Meijs, L. (2022). Het bruto vrijwilligersproduct van Nederland loopt in de miljarden. https://www.eur.nl/nieuws/het-bruto-vrijwilligersproduct-van-nederland-loopt-de-miljarden#:~:text=%27%20Het%20ligt%20er%20vervolgens%20aan,is%20%E2%82%AC12%2C4%20miljard
• Walz, G. & Witkamp, A. (2022). Gemeenten worstelen met de instrumentalisering van vrijwilligerswerk.https://www.socialevraagstukken.nl/gemeenten-worstelen-met-instrumentalisering-van-vrijwilligerswerk/